Merhaba. Bu yazımda Türk mutfağının vazgeçilmez ve meşhur yemeği mantının Orta Asya’dan Uzak Doğu’ya uzanan tarihini aktardım.
Keyifli okumalar dilerim.
Kaynak 1, Kaynak 2
Mantı yerken bu lezzetin nereden geldiğini hiç düşündünüz mü?
Mantı, çeşitli baharatlarla harmanlanmış kıymaların küçük hamur parçaları haline getirilip bu hamur modüllerinin suda kaynatılmasıyla yapılan bir yemek türüdür. Bol sarımsaklı ve yoğurtlu harika bir yemektir.
Mantı, diğer Orta Asya mutfaklarında olduğu gibi Türk mutfağının da bir parçasıdır. Eski SSCB, Afganistan, Balkanlar, Kuzeybatı Çin ve Pakistan’daki Peşaver ülkelerinde çok popülerdir. Ünü Uzak Doğu’ya yayıldı.
Çinliler mantıya “mantou” derler. Mantou terimi, Jin Hanedanlığı’nın (266-420) tarihi kayıtlarında geçmektedir ve daha önceki dönemlerde benzer yiyecekler üretilip tüketilmiştir. Moğollar mantıya “manta” derlerdi.
Tarifin Orta Asya’dan Anadolu’daki İpek Yolu boyunca Türk ve Moğol halkları tarafından taşındığı konusunda tarihte genel bir fikir birliği vardır. Tarihçiler, hareket halindeyken Türk ve Moğol atlılarının kamp ateşinde çabucak kaynatılabilen donmuş veya kurutulmuş mantı taşıdıklarını söylüyor.
Ermeni bir araştırmacıya göre mantı Ermenistan’a ilk olarak 13. yüzyılda Ermeniler ve Moğollar arasındaki kültürel etkileşimin bir sonucu olarak geldi. Tatarlar modern Türkiye’nin Kayseri bölgesine yerleştiğinde bölge mantısıyla tanınır hale geldi. Mantıların Moğollar vasıtasıyla Kore’ye kadar gittiği de bilinmektedir.
Osmanlı mutfağında mantının en eski yazılı tanımı Muhammed bin Mahmud Şirvani’nin 15. yüzyılda yazdığı Kitâbü’t-Tabîh kitabında yer alır.
Şirvani’nin kitabındaki tanımda kuzu kıyması ve leblebinin hamur haline getirilmesi, ardından tarçın ve sirkenin yemeğe katılması anlatılıyor. Sumakla süslenen yemeğin, tıpkı günümüz mantısı gibi sarımsaklı yoğurt sosuyla servis edildiği yazılıyor.
Orta Asya mutfaklarında mantı genellikle daha büyüktür. Kaynar suda pişirilerek hazırlanır. Kazak ve Kırgız mutfağında mantının içi kuzu, dana veya at eti ile doldurulur. Mantı sokak yemeği olarak satıldığında üzerine toz kırmızı biber serpilir.
Özbek ve Tacik mutfaklarında mantı genellikle kuzu eti, dana eti, lahana, patates veya balkabağının malzemelerinden biri kullanılarak yapılır. Sirke ve kırmızı biber karıştırılarak yapılan bir sos da yaygındır.
Günümüzde Anadolu’nun her yerinde birçok farklı çeşidi yapılan mantı, Kayseri ile özdeşleşmiştir. Ancak diğer yörelerde de farklı isimler altında yapılmaktadır. Bartın pilav mantısı, Hatay şişperek çorbası, Çorum kuru mantısı, Konya çıtır mantısı, Alaşehir kapuçino, Antep böreği çorbası sayısız mantı tarifimizdendir.
Mantıyı nasıl hazırlıyorsunuz? Yorumlarınızı bekliyorum.
